محوطه پیش از تاریخی «اسپی‌دژ»، متشکل از 2 قبرستان است که به هزاره دوم و سوم پیش از میلاد باز می گردد.
آخرین تحقیقات باستان شناسان در محوطه باستانی «اسپی‌دژ» اثبات کرد: «اسپی‌دژ» حلقه ارتباط تمدن 5 هزار ساله جیرفت و شهر سوخته
آخرین تحقیقات گروه باستان شناسی در گورستان پیش از تاریخ «اسپی‌دژ» در سیستان و بلوچستان نشان داد که این محوطه‌ی باستانی، «اسپی‌دژ» حلقه رابط میان تمدن باستانی «جیرفت» و «شهر سوخته» است.
محوطه پیش از تاریخی «اسپی‌دژ»، متشکل از 2 قبرستان است که به هزاره دوم و سوم پیش از میلاد باز می گردد.
این محوطه باستانی در عصر مفرغ، شهری بسیار پیشرفته و صاحب تکنولوژی (شگردشناسی) بوده است. تاکنون در این محوطه کاوش های باستان شناسی بسیار محدودی انجام گرفته، در حالی که بیش‌تر گورهای این محوطه توسط حفاران غیرمجاز تخلیه شده است.
آخرین کاوش ها در محوطه اسپی‌دژ، به مدت 45 روز در چند ماه گذشته انجام شده و اکنون کارشناسان مشغول مطالعه روی اشیای به دست آمده و تحلیل و بررسی آنها هستند.
«محمد حیدری»، باستان شناس و سرپرست هیات باستان شناسی در گورستان اسپی‌دژ در این باره گفت: «تحقیقات ما نشان داد که گورستان اسپی‌دژ در مدت زمانی خاص در هزاره دوم و سوم پیش از میلاد، حلقه رابط میان جیرفت و شهر سوخته بوده است. سفال ها و اشیایی که در این سه محوطه به دست آمده، با یکدیگر همخوانی دارند، از سوی دیگر اسپی‌دژ، میان محوطه باستانی جیرفت و شهر سوخته قرار گرفته است.»
وی در ادامه افزود: «در اسپی‌دژ ظرف‌های مکعب شکلی به دست آمده است که داخل آن توخالی است و از سنگ صابون ساخته شده است و نقش‌های عقرب روی آن دیده می شود. این ظرف‌ها به طور دقیق همان ظروفی است که در جیرفت پیدا شده اند.»
هم‌چنین ظرف‌های خاکستری رنگ منقوش که از گورهای اسپی‌دژ به دست آمده، از جمله ظروف متداول در جیرفت بوده است. سفال‌های خاکستری ساده و بدون نقشی که به سفال بلوچستان معروف است و در اسپی‌دژ ساخته می شده، به شهر سوخته صادر شده و نمونه این سفال ها به وفور در این شهر دیده شده است.
«حیدری» از آخرین نتایج به دست آمده از روی این اشیا گفت: «تحقیقات در مورد ارتباط این سه محوطه با توجه به راهبردی بودن اسپی‌دژ نسبت به دو محوطه دیگر نشان می دهد که ظروف سنگی از جیرفت به اسپی‌دژ صادر می شده و سفال بلوچستان نیز از اسپی‌دژ به شهر سوخته فرستاده می شده است.»
هم‌چنین پژوهش‌های اخیر، باستان شناسان را به این باور رسانده است که ساکنان محوطه‌ی باستانی اسپی‌دژ در هزاره دوم و سوم پیش از میلاد، بسیار مرفه و ثروتمند بوده اند. آنان از طریق شگردشناسی (تکنولوژی)، ظروف، آلات و ادوات جنگی پیشرفته ای می‌ساختند و آنها را به سایر نقاط صادر می کرده‌اند.
با توجه به اهمیت این منطقه و از بین رفتن نیمی از این محوطه به دست حفاران غیرمجاز، کارشناسان از مسئولان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری خواسته اند تا با ارایه اعتباری ویژه، هر چه سریع تر اشیای باستانی و اطلاعات کامل این منطقه بسیار مهم باستانی را تخلیه و از گزند قاچاقچیان اشیای عتیقه در امان دارند.
محوطه باستانی شهر سوخته در 56 کیلومتری شهر زابل قرار گرفته و گورستان های اسپی‌دژ در 50 کیلومتری جنوب غربی شهرستان ایران‌شهر واقع شده است. محوطه باستانی جیرفت نیز در فاصله 250 کیلومتری محوطه اسپی‌دژ و در یک امتداد قرار گرفته است.
(اصل خبر از: خبرگزاری میراث خبر)